เรื่องเล่าจาก RSA

การที่หมอคนหนึ่งจะยืนหยัดให้บริการยุติการตั้งครรภ์ในโรงพยาบาลได้นั้นมันไม่ง่ายเลย ต้องผ่านปัญหาสารพัดและต่อสู้กับอคติมากมายจากบุคลากรในโรงพยาบาลที่เชื่อว่าการทำแท้งนั้นคือบาป ที่จริงแล้วถ้าหมออยู่เฉยๆ ปฏิเสธคนไข้ไป...ดูเหมือนจะง่ายกว่า แต่นั่นไม่ใช่วิสัยของแพทย์ RSA ... การที่ประเทศเรามีผู้หญิงจำนวนมากต้องบาดเจ็บและเสียชีวิตจากการทำแท้งไม่ปลอดภัย ได้ปลุกให้บุคลากรสาธารณสุขจำนวนหนึ่งลุกขึ้นมาในนามของเครือข่ายอาสา RSA เพื่อทำอะไรบางอย่างกับความสูญเสียที่ไม่จำเป็นนี้ แต่การทำงานนั้นกลับไม่ราบรื่นและง่ายดาย โดยเฉพาะในช่วงการระบาดของโควิด19 ณ โรงพยาบาลในอำเภอหนึ่งในภาคอีสาน มีแพทย์และทีมงาน RSA ให้บริการยุติการตั้งครรภ์โดยรับส่งต่อจากสายปรึกษา 1663 หน่วยบริการปรึกษา และจากรพ.ที่ไม่มีบริการนี้ ที่สำคัญคือที่นี่หมอรับบริการที่อายุครรภ์มากกว่า 12 สัปดาห์ ซึ่งเป็นโรงพยาบาลไม่กี่แห่งในประเทศที่ให้บริการ กลางเดือนมีนาคม-ในช่วงต้นของการระบาดของโควิด ทีมงานถูกขอให้ยกเลิกบริการนี้เพื่อเตรียมรับวิกฤตโควิด...

นักสังคมสงเคราะห์ RSA ได้รับการประสานจากสายด่วน 1663 ว่ามีหญิงตั้งครรภ์ไม่พร้อมในจังหวัด อายุครรภ์ก็ราว 20 สัปดาห์ ไม่เคยฝากครรภ์ ไม่ต้องการเปิดเผยการตั้งครรภ์ให้ครอบครัวและสังคมทราบ จึงโทรนัดให้มาอัลตร้าซาวด์ที่โรงพยาบาล และให้การปรึกษาทางเลือก เพื่อส่งต่อเครือข่าย RSA ได้อย่างเหมาะสมกับอายุครรภ์ของผู้ป่วย  29 สัปดาห์ 4 วัน นั่นคืออายุครรภ์ในวันที่มาตรวจ ทางเลือกจึงมีแค่ท้องต่อ เพราะไม่สามารถที่จะยุติการตั้งครรภ์ได้แล้ว จึงต้องประเมินศักยภาพว่าจะเลี้ยงดูลูกได้ไหม ประเมินสภาพครอบครัว เศรษฐกิจและสังคม...

เราเป็นบุคลากรของโรงพยาบาลท่าใหม่ จังหวัดจันทบุรี ที่โรงพยาบาลมีผู้หญิงท้องไม่พร้อมเข้ามาขอรับบริการยุติการตั้งครรภ์โดยตรง หรือ มาขอรับการปรึกษาที่ศูนย์พึ่งได้ ซึ่งมีการทำงานเพื่อช่วยเหลือผู้หญิงที่ประสบปัญหาท้องไม่พร้อม แม้ว่าโรงพยาบาลเราไม่มีบริการยุติการตั้งครรภ์ แต่สิ่งที่เราช่วยได้คือ การคัดกรอง ซักประวัติ ให้การปรึกษาทางเลือก ส่งพบแพทย์ตรวจอัลตราซาวด์ดูอายุครรภ์* ก่อนประสานไปรับบริการยุติการตั้งครรภ์ โดยแนวทางการส่งต่อ คือ ถ้าเป็นเคสวัยรุ่นอายุน้อยกว่า 20 ปี และอายุครรภ์ไม่เกิน 12 สัปดาห์ จะประสานไปยัง รพ. เครือข่ายในจังหวัดจันทบุรีที่มีบริการยุติการตั้งครรภ์หากเป็นเคสที่ไม่เข้าเงื่อนไขดังกล่าว...

แม่เสพยาเสพติดส่งผลกระทบต่อลูกอย่างไร ? คงได้เห็นผ่านตาอยู่เป็นระยะในสื่อสังคมไทย ในโรงพยาบาลเอง ก็พบแม่ที่มาคลอดบุตรใช้สารเสพติดมากขึ้น  เมื่อลงไปทำงานเชิงลึกพบว่าล้วนเป็นการตั้งครรภ์ไม่พร้อมทั้งสิ้น บางเคสพบว่าเมื่อรู้ว่าตนเองตั้งครรภ์ต้องการยุติการตั้งครรภ์ ก็ถูกปฏิเสธจากโรงพยาบาลที่เธอเข้าไปปรึกษาขอความช่วยเหลือ หรือหลายๆ เคสก็เข้าไม่ถึงแหล่งบริการที่ปลอดภัย บ้างยุติการตั้งครรภ์ด้วยตัวเอง แต่ไม่สำเร็จ จึงต้องจำใจตั้งครรภ์ต่อ แม่ใช้สารเสพติด เมื่อตั้งครรภ์ไม่พร้อม มักไม่ฝากครรภ์ ไม่ดูแลตัวเอง ส่งผ่านสารเสพติดสู่ลูกน้อยเรื่อยๆ กระทั่งคลอด เด็กที่คลอดมาจึงไม่แข็งแรง มีความผิดปกติตั้งแต่กำเนิด รวมถึงมีความเสี่ยงจะเสพยาตั้งแต่อายุยังน้อย จากการประเมินพบว่าในหลายๆ เคสหลังคลอด แม่ที่เสพยาไม่มีศักยภาพในการเลี้ยงดูบุตร เด็กเสี่ยงต่อการถูกทำร้ายจากพ่อแม่ที่ใช้สารเสพติด และยังพบอีกว่า เด็กที่ถูกกระทำด้วยความรุนแรงจากแม่จนต้องเข้าโรงพยาบาลนั้น โดยส่วนมากเกิดจากแม่ที่ตั้งครรภ์ไม่พร้อม จึงมักไม่มีความรัก ความผูกพันกับเด็กตั้งแต่อยู่ในท้อง แม่ที่ไม่พร้อมมีลูก เมื่อคลอดแล้ว ไม่สามารถเลี้ยงดูได้ ต้องการจะยกให้คนอื่น...

สมัยเด็กๆ ก็ไม่ได้รับการปลูกฝังเกี่ยวกับเรื่องการทำแท้งมาแต่อย่างใด ถ้านึกย้อนไปในความรู้สึก เหมือนจะเป็นการทำบาปที่ทำลายชีวิตเด็กที่กำลังจะเกิดมา แต่ก็ไม่ได้คิดอะไรมากมายที่จะต้องต่อต้าน หรือสนับสนุน เมื่อโตขึ้นมาได้มีการได้เรียนเป็นหมอ เรียนในโรงเรียนแพทย์แห่งหนึ่งที่ไม่มีการยุติการตั้งครรภ์ให้กับหญิงที่ไม่พร้อม ขณะเรียนก็มีโอกาสได้เจอคนไข้กลุ่มนี้เรื่อยๆ ในฐานะที่เป็นหมอก็คงต้องทำตัวเป็นกลางให้คำแนะนำทางเลือก ได้แก่ ตั้งครรภ์ต่อ หรือ ยุติการตั้งครรภ์ การแนะนำให้ตั้งครรภ์ต่อ ก็คงพูดได้แต่หลักการเอาเข้าจริงๆ ก็ไม่มีที่ไหนที่จะดูแลหญิงตั้งครรภ์คนนั้นไปตลอดชีวิต ปัญหาของเขาคือ ความไม่พร้อม ไม่ว่าจะเป็นทางครอบครัว ทางด้านการเงิน และอื่นๆ อีกมากมาย ถามจริงๆ มีองค์กรไหนที่ดูแลเขาไปตลอดชีวิตมั้ย?...

หญิงตั้งครรภ์อายุ 38 ปี เธอทำงานเป็นผู้ช่วยแพทย์แผนไทยในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพแห่งหนึ่งในอำเภอของผมเอง เธอตั้งครรภ์พร้อมด้วยภาวะเบาหวาน จึงใส่ใจในการฝากครรภ์เป็นอย่างดี ฝากท้องในโรงพยาบาลและฝากพิเศษในคลินิกเอกชน เมื่อตั้งครรภ์ได้ 20 สัปดาห์ แพทย์ในโรงพยาบาลอัลตร้าซาวด์และพบว่าลูกน้ำหนักน้อย จึงให้ยาบำรุง และนัดครั้งต่อไปให้เธอไปพบแพทย์ที่คลินิกเลย เพื่อการดูแลรักษาต่อเนื่องที่ดี  จนกระทั่งในวันที่ 3 ธันวาคม 63 แพทย์ได้อัลตร้าซาวด์ พบว่า ลูกของเธอพิการ มือไม่ครบนิ้ว ไม่พบขา ไม่มีก้น จึงแนะนำให้รีบไปโรงพยาบาลศูนย์ฯ...

ถึงเวลาแล้วที่ทุกคนควรจะเข้าใจว่า ผู้หญิงสามารถรับบริการทำแท้งได้โดยไม่ถือเป็นความผิดบุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุขที่เคารพรัก วินาทีที่คุณปฏิเสธคนไข้ท้องไม่พร้อมโดยไม่แนะนำอะไร นอกจากให้เธอไปฝากครรภ์ เธอจะไม่พึ่งระบบที่ปลอดภัยอีกต่อไป แต่เธอจะไปเสาะหาที่ทำแท้งเถื่อนแทน และอีกไม่กี่วันเธอก็จะกลับมาหาคุณอยู่ดี ด้วยภาวะแทรกซ้อนจากการไปทำแท้งเถื่อน “วินาทีที่หญิงติดเชื้อมาโรงพยาบาล แล้วคุณสงสัยว่าจากการทำแท้ง หญิงคนนั้นจะไม่ใช่คนดีอีกต่อไป แต่เธอจะกลายเป็นอาชญากร" ที่คุณพร้อมจะลดทอนคุณค่าความเป็นมนุษย์ด้วยสายตาและคำพูด "ถ้าคุณผลักไสเธอออกจากระบบบริการสุขภาพ..ประตูทำแท้งเถื่อนจะเปิดรับเธอทันที" เรื่องทำแท้ง เราควรเดินออกมาจากวังวนของทัศนคติได้แล้ว หากพูดกันแต่เรื่องความเชื่อ ความผิดบาป การช่วยเหลือหญิงท้องไม่พร้อมจะไปไม่ถึงไหน และไม่มีทางที่จะเป็นบริการสุขภาพได้ เราอยู่ในสังคมที่หลากหลายความคิด และเคารพความต่าง แต่เราลืมให้ค่าของสิทธิหญิงท้องไม่พร้อมไหม ? เพราะอะไรเราถึงไม่พูดถึงข้อกฎหมาย ทั้งประมวลกฎหมายอาญามาตรา 301-305 และข้อบังคับแพทยสภาว่าการยุติการตั้งครรภ์ทางการแพทย์ ความเชื่อความรู้สึกของคนทำงานจะใหญ่กว่าข้อกฎหมายที่บังคับใช้ไม่ได้ ทุกวันนี้ หากมีผู้หญิงที่ทำแท้งมารักษาที่โรงพยาบาล จะมีการบันทึกในประวัติการรักษาว่า...

ต้นเหตุในสถานการณ์ท้องไม่พร้อมอาจเกิดจากผู้ชายและผู้หญิง ด้วยการรักชอบยินยอมพร้อมใจทั้ง 2 ฝ่ายหรือเกิดจากความรุนแรงในครอบครัว การถูกกระทำจากคนที่มีวุฒิภาวะ หน้าที่การงานดี เช่น เจ้านายกับลูกน้อง สามีกับภรรยา ครูกับนักเรียน... จนตั้งท้องโดยไม่ได้ตั้งใจ หรือตั้งใจก็ตาม แต่สุดท้ายการตั้งครรภ์นั้นถูกปฏิเสธ หลายคนก็จะอยู่กับตัวเองจนเกิดความเครียด หาทางออกไม่ได้ คิดฆ่าตัวตาย เพื่อหนีปัญหา บางคนหาทางออกโดยเข้าไปปรึกษาในเพจ หรือสายด่วนแต่ขอให้ไม่มีใครรับรู้กับทางเลือกที่เลือกไว้ บางคนอาจจะบอกเพื่อน บางคนบอกแม่ บางคนก็โทรหาพี่พยาบาลเพื่อหาทางออกที่ดีที่สุด ในสถานการณ์โควิด-19 ผู้เขียนได้มีโอกาสในการพูดคุย และรับทราบได้ถึงการตั้งครรภ์ที่ไม่พร้อมของผู้หญิงจากแทบทุกวัย ไม่ว่านักเรียน นักศึกษา วัยทำงาน แม่บ้านที่ได้ตัดสินใจร่วมกับสามี หรือหลายๆ...

ปี 2555 ได้ศึกษาสภาพปัญหาเชิงลึกถึงปัจจัยเสี่ยงต่อการตั้งครรภ์ไม่พึงประสงค์ของวัยรุ่น ในอำเภอห้วยราช พบว่า วัยรุ่นตั้งครรภ์ขณะอยู่ในระบบการศึกษา  เกิดจากปัจจัยภายนอกด้านเครื่องมือสื่อสาร มีผลต่อการติดต่อที่สะดวกรวดเร็ว ผลจากสภาพเศรษฐกิจ สังคม และปัจจัยภายใน เช่น สนใจเพศตรงข้าม ใคร่รู้ ใคร่ลอง อยากมีแฟนตามกระแส พฤติกรรมและค่านิยมที่เปลี่ยนไป รวมถึงโอกาสในการเข้าถึงเพศศึกษาและเข้าไม่ถึงบริการอนามัยเจริญพันธุ์ของวัยรุ่น จึงจำเป็นต้องตั้งครรภ์และเปลี่ยนสถานะเป็นแม่วัยรุ่นโดยไม่พร้อม พฤษภาคม ปี 2556 ดิฉันมีโอกาสไปอบรมเรื่องการดูแลวัยรุ่นและสตรีท้องไม่พร้อมเพื่อป้องกันการแท้งที่ไม่ปลอดภัย ซึ่งจัดโดยศูนย์อนามัยที่ 5...

เมื่ออ่านเรื่องราวย่อๆ ของเคสแต่ละวัน ด้วยทัศนคติก็เข้าใจ สงสาร การเดินทางที่ระยะทางเกือบ 3 ชั่วโมงกว่าจะได้เข้ากระบวนการ เช้ามืดเคสก็โทรแจ้งว่าถึงที่หมายแล้วค่ะ รายงานตัวก็ได้แนะนำไปจะต้องทำอะไรอีกครั้ง และเมื่อได้เจอกับเคสก็ทักทายกันธรรมดาของเจ้าของบ้าน เริ่มเข้ากระบวนการ เคสจะเป็นคิวที่ 2 ก็เดินเข้ามาในห้องส่วนตัว เรายิ้มให้กันผ่านแมส คำถามแรก มากับใครวันนี้ เคสก็อึ้งไปสักครู่ ตอบว่าน้องชาย ก็ไม่เป็นไรมีญาติมาเป็นเพื่อน แต่น้องได้ผ่านกระบวนการให้การปรึกษาทางเลือกมาอย่างดีมากกับดีกรีพี่พยาบาลคนนี้ไว้วางใจได้ รอบด้านมององค์รวม กาย  จิต สังคม เบื้องหลังและทางที่จะก้าวไปข้างหน้า เข้าสู่กระบวนการ คิดว่าคงไม่ต้องลงรายละเอียดมาก เพราะกระบวนการเรียบร้อยมาทุกอย่างเพียงแต่มารับลายเซ็นแพทย์คนที่ 1 ทบทวนบริการที่จะไปต่อ คือต้องเดินทางไปยุติการตั้งครรภ์อีกโรงพยาบาลประมาณอีก 30 กิโลเมตรก็บอกว่าไม่พร้อมจริงๆ ด้วยสีหน้าและน้ำตาเริ่มซึม อายุ 38 ปี ตั้งครรภ์ที่ 4 มีลูก 3 คน...