การทำหมันชายคืออะไร ทำแล้วไม่สามารถทำงานหนักได้เป็นปกติจริงหรือ ?

การทำหมันชาย (Vasectomy)
การผูกตัดท่ออสุจิในผู้ชายได้มีการทำกันมานานกว่า 150 ปีแล้ว ในประเทศไทยมีการทำมานานกว่า 60 ปี ปัจจุบันมีการพัฒนาวิธีการทำหมันให้แผลเล็กมาก เรียกว่า การทำหมันเจาะ (non scalpel vasectomy) และหมันฉีด (vas injection with occlusive agent) นอกจากการพัฒนาเทคนิคการทำหมันแล้ว ยังมีการศึกษาถึงความปลอดภัยในระยะยาวของผู้ที่ได้รับการทำหมันไปแล้ว ซึ่งพบว่ามีสุขภาพดีกว่า ผู้ที่ไม่ได้ทำหมัน

ประสิทธิภาพของการทำหมันชาย
การทำหมันชายมีประสิทธิภาพสูงมากในการป้องกันการตั้งครรภ์ โดยทั่วๆ ไปแล้วมีอัตราล้มเหลวเกิดการตั้งครรภ์เพียงร้อยละ 0.15 ในปีแรก เนื่องจากการทำหมันเป็นวิธีคุมกำเนิดชนิดถาวร จึงเหมาะสำหรับคู่สมรสที่มีบุตรเพียงพอแล้วเท่านั้น ถ้ายังไม่แน่ใจ ก็ยังไม่ควรทำหมัน เพราะการแก้หมันนั้น แม้ว่าจะทำได้โดยไม่ยากนักแต่ก็เสียเวลา เสียค่าใช้จ่าย พอสมควรและผลสำเร็จไม่มาก

การทำหมันชาย (vasectomy) คือ การทำให้ท่ออสุจิทั้งสองข้างเกิดการอุดตันด้วยวิธีการต่างๆ ทำให้ตัวอสุจิ ไม่สามารถเข้าไปผสมกับไข่ได้ การทำหมันชายในปัจจุบันที่นิยมกันมี 2 เทคนิค คือ

1. การทำหมันชายวิธีดั้งเดิม (conventional technique) ใช้มือคลำและจับท่ออสุจิ ส่วนบนข้างถุงอัณฑะ จับจนได้หนังถุงอัณฑะบางที่สุด คลุมท่ออสุจิไว้ และฉีดยาชา 1 % lidocaine (Xylocaine) แล้วเปิดแผล ทำการผูกและตัดท่ออสุจิ 2 ข้าง ตรวจดูว่ามีเลือดออกหรือไม่ ถ้ามีเลือดออก ก็ห้ามเลือดเสร็จแล้วเย็บแผลปิด (อาจจะลงแผลผ่าตัด 2 ข้างของถุงอัณฑะ หรือลงแผลเดียวตรงกลางก็ได้)
2. การทำหมันเจาะ (non-scalpel vasectomy technique) ใช้เครื่องมือพิเศษ 2 ชนิดที่พัฒนาขึ้นมา เมื่อฉีดยาชาแล้วใช้ vas deference fixing clamp จับถุงอัณฑะส่วนที่หุ้มท่ออสุจิ แล้วใช้ dissecting forceps แทงทะลุผิวหนังเข้าไปถึงท่ออสุจิ แล้วดึงท่ออสุจิออกมาทำการผูกตัด วิธีนี้ แผลเล็กมาก เป็นรู ไม่จำเป็นต้องเย็บปิดแผล

คำแนะนำหลังทำหมันชาย

1. สามารถกลับบ้านได้
2. ควรพักผ่อนประมาณ 2 วัน ทำงานเบาๆ ได้ งดเว้นยกของหนักและงดทำงานหนัก 1 สัปดาห์
3. ระวังอย่าให้แผลทำหมันเปียกน้ำ 7 วัน ถ้าแผลถูกน้ำควรทำความสะอาดเพื่อป้องกันการ ติดเชื้อโรค
4. กรณีที่ต้องตัดไหม จะนัดให้ผู้รับบริการมาตัดไหมหลังทำหมัน 7 วัน
5. ไม่ควรร่วมเพศใน 10 วันแรกหลังทำหมัน เพราะอาจทำให้ไหมที่ผูกปลายท่ออสุจิ ด้านลูกอัณฑะหลุดได้ เนื่องจากความดันที่เพิ่มขึ้น ทำให้การทำหมันล้มเหลวได้
6. การทำหมันชายจะไม่เป็นหมันทันทีจำเป็นที่จะต้องใช้วิธีคุมกำเนิดวิธีอื่นร่วมด้วย เช่น ถุงยางอนามัยในช่วง 3 เดือนแรกหลังทำหมัน หรือจนกว่าจะตรวจไม่พบเชื้ออสุจิในน้ำอสุจิแล้ว

ภาวะแทรกซ้อน

1. จุกเสียดท้องน้อย พบได้ขณะทำหมัน เนื่องจากการดึงท่ออสุจิมาผูกตัด
2. แผลบวมและปวดแผลจากการผ่าตัด เกิดจากเลือดชั้นผิวหนังรอบๆ แผลผ่าตัด อาการ จะหายไปเองภายใน 1 สัปดาห์ถ้าปวดมากให้ทานยาแก้ปวด
3. การติดเชื้อบริเวณแผลผ่าตัด พบได้น้อยมาก
4. เลือดคั่ง และก้อนเลือดในถุงอัณฑะ ในกรณีที่เย็บแผลและห้ามเลือดไม่ดี
5. ภาวะแทรกซ้อนทางจิตใจ วิตกกังวลว่า จะทำให้เสื่อมสมรรถภาพทางเพศ ควรได้รับการ ปรึกษาที่ถูกต้องก่อนการทำหมัน

อาการที่ต้องกลับมาพบแพทย์

1. มีไข้สูงเกิน 38 องศาเซลเซียส หรือ 100.4 องศาฟาเรนไฮต์ ขึ้นไป (โดยเฉพาะใน 3 วันแรก)
2. บริเวณแผลผ่าตัดมีเลือดออกมาก อักเสบ ติดเชื้อ หรือเป็นหนอง
3. ถุงอัณฑะบวมและปวดมาก
4. สงสัยว่าภรรยาจะตั้งครรภ์

เคล็ดไม่ลับ ข้อควรรู้เกี่ยวกับการทำหมันชาย :

การทำหมันชายไม่สามารถทำงานหนักได้เป็นปกติจริงหรือ ?
คำตอบ ผู้ชายส่วนใหญ่มักจะสับสนว่า การทำหมันชายเป็นการตอนตัดลูกอัณฑะออกทิ้ง จนไม่สามารถทำงานหนักได้เป็นปกติ และมีความเสื่อมถอยในสมรรถภาพทางเพศ การศึกษาวิจัยตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันพบว่า การทำหมันชายเป็นวิธีการที่ ปลอดภัย และไม่มีผลเสียต่อการทำงานของระบบต่างๆ ในร่างกาย

มีผู้ชายจำนวนหนึ่งมีเพศสัมพันธ์ไม่กี่วันหลังจากการทำหมัน เพราะต้องการทดสอบว่าอวัยวะของตนเองยังใช้การได้หรือไม่ ทำให้ยังคงมีอสุจิเหลือค้างอยู่ในท่อทางเดิน ส่งผลให้ภรรยาตั้งครรภ์ทั้งๆ ที่ทำหมันแล้ว

ที่มา :

1. กองอนามัยการเจริญพันธุ์ กรมอนามัย. คู่มือการให้บริการวางแผนครอบครัว สําหรับเจ้าหน้าที่สาธารณสุข (ออนไลน์) 2019, แหล่งที่มา : http://www.hpc11.go.th/intranet/index.php?action=dlattach;topic=2125.0;attach=3050 (15 ตุลาคม 2562)
2. ทัศนัย ขันตยาภรณ์ และคณะ 2558. “การทำหมันชาย.” ชีวิตมีทางเลือก : ร้อยแปดพันเก้าวิธีเพื่อหาทางออก.: 100.
3. ฟังจากปาก “กาย รัชชานนท์” ผู้ชาย ทำหมันแล้ว รู้สึกเหมือนเดิมไหม? https://www.youtube.com/watch?v=lFsdGVCNmFA (15 ตุลาคม 2562)