หมอธนพันธ์

“นอกจากภาวะเบาหวานขณะตั้งท้องที่เป็นอยู่นั้น ยังมีอะไรที่เป็นความเสี่ยงอีกบ้างไหม” ผมถามลูกศิษย์ปี ๖ ที่นั่งตรวจคนท้องด้วยกันในวันนี้ เขาทำท่าคิด ”ไม่มีแล้วนะครับ“ “โอเค สรุปว่าเป็นแค่เบาหวานเพียงอย่างเดียว” ผมสรุปตามนั้น“ว่าแต่การมีภาวะเบาหวานขณะตั้งครรภ์นี่ ผมใช้คำว่า เป็นแค่ เองเหรอ” ผมย้ำคำพูดตัวเองแล้วหันหน้าไปหาลูกศิษย์ “คุณหมอรู้ไหมว่าเบาหวานขณะตั้งท้องนั้น มันก่อให้เกิดความเสี่ยงอะไรบ้าง” ผมถามต่อ “ทารกตัวโต คลอดยาก น้ำคร่ำเยอะ หลังเกิด ทารกอาจจะมีภาวะน้ำตาลต่ำ เลือดข้น เหลืองจนต้องส่องไฟครับ ส่วนแม่ก็มีความเสี่ยงในการเกิดครรภ์เป็นพิษได้ครับ” เขาตอบ “นั่นคือเราจึงต้องจัดการเรื่องคุมน้ำตาลให้ดี ต้องตรวจบันทึกการเจาะเลือดหลังมื้ออาหารที่ ๒...

“เธอโชคดีจังที่ได้เห็นเคสนี้ เชื่อไหมว่าเราไม่ได้เห็นคนไข้ตั้งครรภ์ไข่ปลาอุกแบบนี้มานานเกิน ๑๐ ปีได้แล้วนะ“ ผมบอกลูกศิษย์นัดเรียนแพทย์ ปี ๕ ที่มาดูคนไข้ด้วยกัน Molar pregnancy หรือครรภ์ไข่ปลาอุกเริ่มเป็นโรคที่พบได้ยากขึ้น “เราโชคดี แต่คนไข้โชคร้ายที่เป็นโรคนี้” ผมกำลังจะปิดการสนทนาในขณะที่กำลังจะเดินออกจากห้องผ่าตัดไป … ครรภ์ไข่ปลาอุก ไม่ได้เกิดจากผู้หญิงลงไปว่ายน้ำแล้วตั้งท้องกับปลาหรอกนะครับ แบบว่า ว่ายน้ำท่ากบ แล้วจังหวะจ้วงขาก็มีสเปิร์มของปลาอุกหลุดเข้าไปในช่องคลอด โอ๊ย…ไม่ใช่เลยยยยย หากแต่การตั้งครรภ์ไข่ปลาอุกนั้นมันเกิดจากการที่มีรกผิดปกติอย่างรุนแรง ปกติแล้ว รกจะมีลักษณะเป็นแผ่นเหมือนโรตีหนาๆ และเมื่อส่องกล้องดูรก ก็จะพบว่าส่วนที่เล็กมากๆ ของรกจะมีลักษณะเหมือนสาหร่าย มีหลอดเลือดอยู่ข้างใน ดูเหมือนเหงือกปลา...

ในชั่วโมงการเรียนวิชาทำแท้งในวันหนึ่ง เราพูดกันถึงเรื่องกฎหมายว่าด้วยข้อยกเว้นให้ทำแทังได้ที่สำคัญข้อหนึ่ง นั่นคือกรณีที่ทารกมีความพิการรุนแรงพอจะนึกถึงความพิการรุนแรงแต่กำเนิดออกไหมครับ ความผิดปกติทางโครโมโซมบางชนิด เช่น กลุ่มไตรโซมี …เอางี้นะครับคนเราเกิดมาพร้อมจำนวนโครโมโซมในแต่ละเซลล์ ๒๓ คู่ เว้นเซลล์ไข่และอสุจินะครับที่จะมี ๒๓ แท่งหลับตานึกถึงปาท่องโก๋สิครับ โครโมโซมมีลักษณะแบบนี้แหละ คิดง่ายๆ พ่อกับแม่มีเซ็กส์กัน พ่อปล่อยอสุจิเข้าจิ๋มแม่ ตัวอสุจิที่ส่วนหัวมันมีโครโมโซม ๒๓ แท่ง ก็พุ่งไปครับ พุ่งไป เลี้ยวซ้ายเลี้ยวขวาก็เลี้ยวไป ตาดีได้ ตาร้ายเสีย ตัวไหนไปถูกทิศได้เจอไข่ของแม่...

“อยู่ไม่สบายให้สบายๆ” ผมพูดประโยคนี้กับคนไข้ไปเมื่อวานที่คลินิกผู้ป่วยนอกโดยที่ไม่รู้ว่าอะไรเหนี่ยวนำใจไปให้พูดแบบนี้“พรรัตน์” คือคนไข้คนแรกที่ได้พูดคุยด้วย ลูกศิษย์เดินมาปรึกษาผมเพื่อจะขอความเห็นเรื่องการรักษา ด้วยว่าเขาเป็นนักเรียนแพทย์ปีสุดท้าย ผมจึงอยากเห็นคนไข้ด้วยตัวเอง และเพียงได้เจอกันแวบหนึ่งก็พบว่าเธอคนนี้มีอะไรมากกว่าการมีตกขาวผิดปกติ ซึ่งเป็นภาวะผิดปกติที่พบเป็นปกติของคลินิกนรีเวชแห่งนี้“หนูเป็นโรคไตวายระยะสุดท้ายค่ะ ตอนที่คลอดลูกมีภาวะครรภ์เป็นพิษรุนแรง ไตวาย และหลังคลอดภาวะไตวายมันก็ไม่หายอีกเลย ตอนนี้ฟอกไตอยู่ที่นี่สัปดาห์ละ ๓ วันค่ะ“ คนไข้ที่รับการฟอกไตจะมีลักษณะบางอย่างที่ดูออก ผิวพรรณ ความหยาบของเส้นผม และอาการซีดเซียวบ้านของเธออยู่ต้นด้ามขวาน แต่การมีครอบครัวทำให้เธอต้องย้ายตัวเองมาอยู่ที่ใต้ตอนล่าง ในจังหวัดที่ติดกับโรงพยาบาลผม”แล้วตอนนี้ลูกเป็นอย่างไรบ้าง“ ผมถามถึงเด็กที่คลอดเมื่อ ๗ ปีก่อน”ก็แข็งแรงค่ะ อยู่กับปู่ย่าของเขา นี่ก็ได้เจอลูกทุกเดือน“”หมายความว่ายังไงเหรอ“ ผมสงสัย”หนูเลิกกับแฟนตั้งแต่คลอดลูกใหม่ๆเลยค่ะ“ ”มีเมียใหม่ตอนท้อง“...

เวลาที่หมอสูติสอดนิ้วเข้าไปในช่องคลอดหญิงมีครรภ์ที่กำลังจะคลอดลูกนั้น หมอเค้าจิ้มหรือคลำอะไร เคยสงสัยไหมคำตอบคือ คลำทั้งช่องคลอดแม่และหัวลูกครับ ในช่องคลอดของคนท้องใกล้คลอดนั้นพวกผมจะแยงนิ้วเข้าไปจนสุด และสุดที่หัวเด็ก ณ จุดนั้น เราจะสัมผัสปากมดลูกครับ เราจะประมาณคร่าวๆ ว่าปากมดลูกมันเปิดอ้ากว้างเท่าไหร่ มีความหนาความบางเป็นเช่นไร เพราะคนจะเบ่งให้เด็กออกมาได้นั้น ปากมดลูกต้องเปิดอ้าจนหมด นั่นก็คือเส้นผ่านศูนย์กลางราว ๑๐ เซนติเมตร จากนั้นเราก็จะคลำต่ำลงมาครับ เพื่อหาปุ่มกระดูกที่มีชื่อว่า ischial spines ซึ่งมันมีตำแหน่งอยู่ราวๆ ๕ และ ๗...

“ฉันก็แค่อยากจะบอกเธอว่า เธอเป็นยังไง ลูกก็จะเป็นอย่างนั้น เธอเล่นยา ต่อไปลูกเธอก็จะเป็นเด็กติดยา” ข้างเตียงที่ผมยืนอยู่ มีคนไข้คนหนึ่งที่ดูเผินๆแล้ว เธอน่าจะเป็นหญิงหลังคลอดปกติไม่ใช่ผมกำลังมองว่าเธออ้วน เธอไม่ได้อ้วน (มีคนร้อนตัวใช่ไหม) แต่ที่ที่เธอพักอยู่บนเตียงขณะนี้มันอยู่ในวอร์ดหลังคลอดไง…ในช่วงเย็นของศุกร์ก่อนหน้านั้น ผมได้รับรายงานว่าสายการทำงานของทีมเรารับผู้หญิงท้องรายหนึ่งเข้ามา เธอติดยาหลายชนิด ยังไม่ได้รับการฝากครรภ์ และตอนนี้เธอกำลังมีความดันเลือดสูงมาก“ยาบ้า” ผมส่งเสียงสูงให้อาจารย์เปิ้ล เธอคนนี้มักจะได้ดูแลคนไข้ที่แรงและมีอาการหนักมาตั้งแต่เหยียบพื้นโรงพยาบาลอยู่เสมอๆ“ใช่ค่ะแป๊ะ” เธอตอบมาพร้อมการส่ายหน้าเบาๆ แบบคนกำลังสังเวชอะไรสักอย่างใช่สิ ทีมเราเคยรับคนไข้ที่ใช้ยาบ้าจนเกิดโรคตอนตั้งท้องมาแล้ว เรากลัว เราหลาบ และเราเบื่อ และเมื่อพูดถึงคนท้องเสพยาบ้า...

”ผู้หญิงน่ะ แก่ง่ายตายยาก“ เขียนมาแบบนี้รับรองว่ามีคนด่าผมก่อนอ่านย่อหน้าต่อไปแน่ๆใจเย็นๆ ผมกำลังจะอธิบายครับ คือผู้หญิงผู้ชายน่ะ มันแตกต่างกันเพราะฮอร์โมนครับ ผู้ชายอย่างผมมีฮอร์โมนเทสโทสเตอโรนจากอัณฑะ ในขณะที่ผู้หญิงจะมีฮอร์โมนเอสโตรเจนที่ผลิตออกมาจากรังไข่ฮอร์โมนผู้หญิงทำให้กระดูกแข็งแรง หลอดเลือดมีความยืดหยุ่น ผิวหลอดเลือดมีความแข็งแรงฉีกขาดยาก ผู้หญิงจึงอายุยืนครับ อายุราวๆ ปลาย ๔๐ ถึงต้น ๕๐ ไอ้พวกผู้ชายอย่างผมเริ่มทยอยเป็นโรคหลอดเลือดหัวใจอุดตันกันบ้างแล้ว ในขณะที่ผู้หญิงยังมีหลอดเลือดหัวใจที่ดีอยู่มาก พวกเธอจึงอายุยืนกว่าพวกชายแท้ไข่ห้อยอย่างพวกผมแต่ที่ว่าแก่ง่ายนั่นก็มีที่มา เพราะรังไข่ผู้หญิงมันมีอายุจำกัดจำเขี่ยมาก กำลังสาวอยู่ดีๆ พออายุย่างเข้า ๔๘ เท่านั้น ไข่ก็เริ่มหมดอายุ...

ที่เขียนมาวันนี้ก็เพื่อจะแจ้งให้ทราบว่า เงินของท่านที่ส่งเข้ามา ได้ถูกใช้ด้วยความอิ่มเอิบใจ และอยากให้ได้รับความสุขไปด้วยกันครับเธอผู้รับชื่อ “สมใจ” ผมได้รับรายงานจากคุณหมอหมิงผู้เป็นลูกศิษย์ว่ามีคนไข้ท้องไม่พร้อมมาผิดที่ผิดทาง หรือเรียกว่าหลงทางมาคนหนึ่ง อายุครรภ์ของเธอราว ๗ สัปดาห์ โรงพยาบาลในจังหวัดใหญ่ที่เธออาศัยอยู่มีหมอสูติอยู่หลายคน แต่ไม่มีใครสักคนที่สามารถทำแท้งให้เธอได้ เขาจึงแนะนำให้เธอมารับบริการที่โรงพยาบาลหาดใหญ่แต่ก็นั่นแหละ ผมว่าเธอหลงทาง เธอบอกให้รถจอดที่หน้าโรงพยาบาลของผม เพราะคิดว่าที่นี่คือโรงพยาบาลหาดใหญ่ ใช่สิ ม.อ.ก็อยู่ในหาดใหญ่นี่นา“จะคุมกำเนิดแบบไหนดีครับ” ผมเปิดการสนทนาแบบนี้ เพราะก่อนหน้านี้สมใจได้คุยกับลูกศิษย์ผมไปมากมายแล้ว “จะฉีดยาคุมไปก่อนค่ะ แล้วค่อยไปใช้สิทธิ์ทำหมันที่โรงพยาบาลแถวบ้าน หมออย่าว่าหนูนะ ตอนแรกหนูก็คิดว่าที่นี่คือโรงพยาบาลหาดใหญ่ แล้วคราวนี้หนูจะใช้สิทธิ์การรักษาได้ยังไง ไม่ได้เตรียมเงินมามากพอแน่ๆ...

“ได้อ่านเรื่องกลิ่นช่องคลอด การมีกลิ่นเกิดจากอะไรคะ แอบกังวลเพราะรู้สึกว่ามีกลิ่น และกางเกงในก็เป็นรู คือมีกรดใช่ไหมคะ” โดยปกติผมมักจะไม่ตอบคำถามที่ส่งมาทางข้อความในลักษณะต่างๆนะครับ เพราะมีความกังวลเรื่องความคลาดเคลื่อนในการตอบ เพราะเรื่องราวทางการแพทย์มันไหลลื่นตามข้อมูลที่ได้รับมาครับ และลำพังเพียงการบอกเล่านี่ผมว่ามันคือชุดข้อมูลที่หยาบที่สุด หรือกระทั่งการส่งรูปมาให้ดู บางทีแหวกกันจนภาพแตก ผมก็ยังดูไม่เข้าใจ แต่บางเรื่องก็นึกอยากตอบครับ เพราะมันคือชุดความรู้ที่อาจจะสามารถส่งต่อกันได้ อย่างเช่นคำถามด้านบน“การมีกลิ่นเกิดจากอะไรคะ“ นี่คือคำถามที่หนึ่ง ”มันเป็นกรดใช่ไหมคะ“ อันนี้คือคำถามที่สอง ตอบทีละประเด็นเลยนะครับช่องคลอดมีกลิ่นอ่อนๆ ครับ ไม่รู้จะรำพึงรำพันถึงกลิ่นในช่องคลอดว่าอย่างไรดี หอม ไม่หอม เหม็น ไม่เหม็น เอาเป็นว่าสำหรับผมแล้วมันจะออกตุๆ เล็กน้อย...

”วันนี้จะโทรไปถามอาการคนไข้ ที่ไปหาซื้อ cytotec มากิน ที่เจอเมื่อวาน ว่ายังปลอดภัยดีอยู่ไหม ถ้าแท้ง ลองทายซิ ว่าเธอจะรู้สึกยังไง“ เมื่อหลายปีก่อน (เกิน ๑๐ ปีแน่ๆ ) ผมเพิ่งเริ่มเขียนบันทึกในเฟซบุ๊ก มีเพื่อนในสังคมโซเชียลเพียงนิดเดียว มันก็จะเป็นคล้ายๆแบบนี้ คือเป็นเหมือนแคปชั่นแล้วก็มีคนเขียนคอมเม้นต์เข้ามา‘ไอ้เว!!’ เธอคนนี้เป็นเพื่อนสมัยประถมเขียนเข้ามาเป็นคนแรก‘ไม่เวรครับ นี่คือชีวิตจริงๆ คนเป็นๆ ที่ต้องดิ้นรนเพื่อความอยู่รอดของตัวเอง’ ผมตอบเธอไป‘ถ้าคนไข้เข้าใจตรงนั้นก็ดีสิ’ การสนทนายังคงต่อเนื่อง‘ความจริงก็มีอยู่ว่า...