เรื่องเล่า

ณ คลินิกวัยรุ่น ญ สาว 14 ปี : ของเราเป็นตัว เห็นหัวแล้ว ญ สาว 15 ปี : ของเรายังเป็นก้อน ๆ อยู่เลย บทสนทนาของแม่วัยรุ่นที่กำลังพูดถึงลูกในท้อง เด็กสาวที่กำลังจะเป็นแม่คนในวัยสิบกว่า ๆ สองคนนี้ ต้องออกจากโรงเรียนกะทันหันเพราะตั้งครรภ์ ............................................................................................ ส่วนมากวัยรุ่นที่ตั้งครรภ์ แม้โรงเรียนจะอนุญาตให้เรียนต่อได้ แต่เด็กก็ค่อย ๆ เอาตัวเองออกจากโรงเรียนในระบบ ด้วยความอายที่ต้องอุ้มท้องไปนั่งเรียน อายที่ต้องตอบคำถาม...

เมื่ออ่านเรื่องราวย่อๆ ของเคสแต่ละวัน ด้วยทัศนคติก็เข้าใจ สงสาร การเดินทางที่ระยะทางเกือบ 3 ชั่วโมงกว่าจะได้เข้ากระบวนการ เช้ามืดเคสก็โทรแจ้งว่าถึงที่หมายแล้วค่ะ รายงานตัวก็ได้แนะนำไปจะต้องทำอะไรอีกครั้ง และเมื่อได้เจอกับเคสก็ทักทายกันธรรมดาของเจ้าของบ้าน เริ่มเข้ากระบวนการ เคสจะเป็นคิวที่ 2 ก็เดินเข้ามาในห้องส่วนตัว เรายิ้มให้กันผ่านแมส คำถามแรก มากับใครวันนี้ เคสก็อึ้งไปสักครู่ ตอบว่าน้องชาย ก็ไม่เป็นไรมีญาติมาเป็นเพื่อน แต่น้องได้ผ่านกระบวนการให้การปรึกษาทางเลือกมาอย่างดีมากกับดีกรีพี่พยาบาลคนนี้ไว้วางใจได้ รอบด้านมององค์รวม กาย  จิต สังคม เบื้องหลังและทางที่จะก้าวไปข้างหน้า เข้าสู่กระบวนการ คิดว่าคงไม่ต้องลงรายละเอียดมาก เพราะกระบวนการเรียบร้อยมาทุกอย่างเพียงแต่มารับลายเซ็นแพทย์คนที่ 1 ทบทวนบริการที่จะไปต่อ คือต้องเดินทางไปยุติการตั้งครรภ์อีกโรงพยาบาลประมาณอีก 30 กิโลเมตรก็บอกว่าไม่พร้อมจริงๆ ด้วยสีหน้าและน้ำตาเริ่มซึม อายุ 38 ปี ตั้งครรภ์ที่ 4 มีลูก 3 คน...

แม่เสพยาเสพติดส่งผลกระทบต่อลูกอย่างไร ? คงได้เห็นผ่านตาอยู่เป็นระยะในสื่อสังคมไทย ในโรงพยาบาลเอง ก็พบแม่ที่มาคลอดบุตรใช้สารเสพติดมากขึ้น  เมื่อลงไปทำงานเชิงลึกพบว่าล้วนเป็นการตั้งครรภ์ไม่พร้อมทั้งสิ้น บางเคสพบว่าเมื่อรู้ว่าตนเองตั้งครรภ์ต้องการยุติการตั้งครรภ์ ก็ถูกปฏิเสธจากโรงพยาบาลที่เธอเข้าไปปรึกษาขอความช่วยเหลือ หรือหลายๆ เคสก็เข้าไม่ถึงแหล่งบริการที่ปลอดภัย บ้างยุติการตั้งครรภ์ด้วยตัวเอง แต่ไม่สำเร็จ จึงต้องจำใจตั้งครรภ์ต่อ แม่ใช้สารเสพติด เมื่อตั้งครรภ์ไม่พร้อม มักไม่ฝากครรภ์ ไม่ดูแลตัวเอง ส่งผ่านสารเสพติดสู่ลูกน้อยเรื่อยๆ กระทั่งคลอด เด็กที่คลอดมาจึงไม่แข็งแรง มีความผิดปกติตั้งแต่กำเนิด รวมถึงมีความเสี่ยงจะเสพยาตั้งแต่อายุยังน้อย จากการประเมินพบว่าในหลายๆ เคสหลังคลอด แม่ที่เสพยาไม่มีศักยภาพในการเลี้ยงดูบุตร เด็กเสี่ยงต่อการถูกทำร้ายจากพ่อแม่ที่ใช้สารเสพติด และยังพบอีกว่า เด็กที่ถูกกระทำด้วยความรุนแรงจากแม่จนต้องเข้าโรงพยาบาลนั้น โดยส่วนมากเกิดจากแม่ที่ตั้งครรภ์ไม่พร้อม จึงมักไม่มีความรัก ความผูกพันกับเด็กตั้งแต่อยู่ในท้อง แม่ที่ไม่พร้อมมีลูก เมื่อคลอดแล้ว ไม่สามารถเลี้ยงดูได้ ต้องการจะยกให้คนอื่น...

ในวันที่เธอแบกความเจ็บช้ำมาโรงพยาบาล สามีเธออยู่ไหน? ชมพู นามสมมติ สภาพภายนอกดูอิดโรย ดวงตาเศร้าหมอง มาโรงพยาบาลด้วยความหวังและความบอบช้ำอย่างสาหัสในจิตใจ เธอนำใบอัลตร้าซาวด์มาปรึกษาคุณหมอ ว่าไม่สามารถตั้งครรภ์ต่อได้ คุณหมอส่งพบนักสังคมสงเคราะห์ เพื่อให้การปรึกษาทางเลือก และเยียวยาจิตใจ ให้เธอดีขึ้น ยังไม่ทันเอ่ยคำใดๆ น้ำตาเธอก็พรั่งพรูไหลอาบสองข้างแก้ม นักสังคมสงเคราะห์หยิบกระดาษทิชชูที่ต้องมีไว้ประจำในห้องให้การปรึกษา ยื่นให้เธอ    ชมพู ตั้งครรภ์ท้องที่ 3 จากการกินยาคุมกำเนิดไม่สม่ำเสมอในระยะหลัง เพราะเหน็ดเหนื่อยจากการทำงาน ที่ต้องหาเลี้ยงครอบครัวเพียงลำพัง ด้วยภาระลูกทั้งสองอยู่ในวัยเรียน และด้วยสถานการณ์โควิด ทำให้รายได้รายวันเธอลดลงครึ่งหนึ่ง ยังดีที่เธอไม่ต้องถูกออกจากงาน แต่ยังต้องทำงานหนักอยู่เช่นเดิม ช่วงไหนรับจ้างตัดยางได้เธอก็จะไปทำ ทำไมเธอจึงหาเลี้ยงครอบครัวเพียงคนเดียว พ่อของลูกอยู่ไหน ? พ่อของลูก สามีของเธอ ที่ยกย่องหญิงอื่นเสมอเธอ แต่เธอต้องจำยอมทนเพราะอาศัยอยู่ในบ้านของสามี ที่นี่ไม่ใช่บ้านเกิดของชมพู เธอมาจากอีกภาคหนึ่งของประเทศ เคยหนีกลับไปอยู่บ้านของตนเองแต่ทนคิดถึงลูกไม่ไหว เพราะสามีไม่ยอมให้ลูกไปอยู่ด้วย จึงกลับมาอยู่ในวังวนชีวิตที่บอบช้ำ ซ้ำแล้วซ้ำเล่าเช่นเดิม... นอกจากสามีจะทำร้ายจิตใจเธอแล้ว ยังมีทำร้ายร่างกายเธอด้วยหากไม่พอใจ และเหตุที่เธอต้องตัดสินใจเลือกยุติการตั้งครรภ์...

“นี่ถ้าหากสามีใหม่ของแม่ต้องการมีลูกกับแม่อีกคน แม่จะยอมไหม” เมื่อคำถามนี้หลุดปากออกไป หญิงสาวทั้งสามคนของผมต่างพร้อมใจกันหยุดตักข้าวเข้าปาก แล้วหันมามองหน้าผมอย่างพร้อมเพรียงพร้อมด้วยนัยตาที่ปะปน “ไม่” เธอตอบ “แล้วลูกล่ะ หากพ่อจะขอมีลูกกับเมียใหม่ของพ่ออีกคน ลูกจะว่ายังไง” ไม่ยังไงหรอกครับ ก็แค่ผมยังไม่ยอมหยุดถาม นั่นเพราะทุกคำถามล้วนมีที่มา… “ทำไมจึงอยากมีลูกอีกคนล่ะ” ผมถามผู้หญิงคนหนึ่ง คนที่เธอมีอายุมากประมาณหนึ่ง และเธอมีลูกอยู่แล้ว ๓ คน ถ้าผมถามคำถามนี้ออกมา ผมก็พอจะเดาคำตอบได้บ้างก. ลูกหลงข. ลูกสามคนเป็นผู้ชาย นี่อยากได้ลูกสาวค. ลูกสามคนเป็นผู้หญิง นี่อยากได้ลูกชายง. สามีใหม่อยากมีลูกด้วยจ. ตอบสี่ข้อบนก็พอ “มีสามีใหม่ค่ะ” นั่นไง“แล้วลูกทั้งสามคนที่มีอยู่ล่ะ”...

ต้นเหตุในสถานการณ์ท้องไม่พร้อมอาจเกิดจากผู้ชายและผู้หญิง ด้วยการรักชอบยินยอมพร้อมใจทั้ง 2 ฝ่ายหรือเกิดจากความรุนแรงในครอบครัว การถูกกระทำจากคนที่มีวุฒิภาวะ หน้าที่การงานดี เช่น เจ้านายกับลูกน้อง สามีกับภรรยา ครูกับนักเรียน... จนตั้งท้องโดยไม่ได้ตั้งใจ หรือตั้งใจก็ตาม แต่สุดท้ายการตั้งครรภ์นั้นถูกปฏิเสธ หลายคนก็จะอยู่กับตัวเองจนเกิดความเครียด หาทางออกไม่ได้ คิดฆ่าตัวตาย เพื่อหนีปัญหา บางคนหาทางออกโดยเข้าไปปรึกษาในเพจ หรือสายด่วนแต่ขอให้ไม่มีใครรับรู้กับทางเลือกที่เลือกไว้ บางคนอาจจะบอกเพื่อน บางคนบอกแม่ บางคนก็โทรหาพี่พยาบาลเพื่อหาทางออกที่ดีที่สุด ในสถานการณ์โควิด-19 ผู้เขียนได้มีโอกาสในการพูดคุย และรับทราบได้ถึงการตั้งครรภ์ที่ไม่พร้อมของผู้หญิงจากแทบทุกวัย ไม่ว่านักเรียน นักศึกษา วัยทำงาน แม่บ้านที่ได้ตัดสินใจร่วมกับสามี หรือหลายๆ...

สถานการณ์โควิด-19 ในประเทศไทย อาจเป็นของขวัญสำหรับคนที่ไม่ต้องทำงาน พักการงาน ได้อยู่บ้านกับครอบครัวยาวนานหลายเดือน ก็ไม่เดือดร้อนด้านการเงิน คนที่ต้อง Work from Home อาจจะเครียด แต่ก็ยังได้รับเงินเดือน มีกินมีใช้ แต่สำหรับคนอีกกลุ่มหนึ่งของประเทศไทย โควิดไม่สามารถเป็นของขวัญให้กับชีวิตพวกเขาได้ เพราะ... ถูกพักงานแบบไม่มีค่าจ้างถูกไล่ออกจากงาน ตกงาน ไปหางานใหม่ก็ไม่มีใครจ้างไม่มีรายได้เข้ามา ในขณะที่ยังต้องกินต้องใช้ชีวิตผ่านไปแต่ละวันอย่างยากลำบากไม่มีทางออก ไม่มีวิธีการจัดการกับความเครียด ไม่มีใครใกล้ตัวให้เอ่ยปากขอความช่วยเหลือ สุดท้าย เครียด ซึมเศร้า ฆ่าตัวตาย  คนกลุ่มนี้ไม่ได้ยอมแพ้ ไม่ได้อ่อนแอ ไม่ได้ไม่สู้ จะให้เขาไปสู้กับอะไร ในเมื่อสภาพเศรษฐกิจ...

การที่หมอคนหนึ่งจะยืนหยัดให้บริการยุติการตั้งครรภ์ในโรงพยาบาลได้นั้นมันไม่ง่ายเลย ต้องผ่านปัญหาสารพัดและต่อสู้กับอคติมากมายจากบุคลากรในโรงพยาบาลที่เชื่อว่าการทำแท้งนั้นคือบาป ที่จริงแล้วถ้าหมออยู่เฉยๆ ปฏิเสธคนไข้ไป...ดูเหมือนจะง่ายกว่า แต่นั่นไม่ใช่วิสัยของแพทย์ RSA ... การที่ประเทศเรามีผู้หญิงจำนวนมากต้องบาดเจ็บและเสียชีวิตจากการทำแท้งไม่ปลอดภัย ได้ปลุกให้บุคลากรสาธารณสุขจำนวนหนึ่งลุกขึ้นมาในนามของเครือข่ายอาสา RSA เพื่อทำอะไรบางอย่างกับความสูญเสียที่ไม่จำเป็นนี้ แต่การทำงานนั้นกลับไม่ราบรื่นและง่ายดาย โดยเฉพาะในช่วงการระบาดของโควิด19 ณ โรงพยาบาลในอำเภอหนึ่งในภาคอีสาน มีแพทย์และทีมงาน RSA ให้บริการยุติการตั้งครรภ์โดยรับส่งต่อจากสายปรึกษา 1663 หน่วยบริการปรึกษา และจากรพ.ที่ไม่มีบริการนี้ ที่สำคัญคือที่นี่หมอรับบริการที่อายุครรภ์มากกว่า 12 สัปดาห์ ซึ่งเป็นโรงพยาบาลไม่กี่แห่งในประเทศที่ให้บริการ กลางเดือนมีนาคม-ในช่วงต้นของการระบาดของโควิด ทีมงานถูกขอให้ยกเลิกบริการนี้เพื่อเตรียมรับวิกฤตโควิด...

ท้องไม่พร้อมในสถานการณ์ โควิดระบาด มีความยากลำบากอย่างไร ? แล้วเพราะอะไร... เราจึงต้องป้องกัน? นักสังคมสงเคราะห์อาสา RSA มีเรื่องเล่ามาแบ่งปัน “จันทร์เจ้า” นามสมมติ ถูกสามีทำร้ายร่างกายเธอเป็นประจำ เค้าติดการพนัน ไม่เคยเหลียวแลภาระในครอบครัว ลูกชายวัย 7 ขวบ ซึมซับพฤติกรรมรุนแรงจากพ่อไปเรื่อยๆ จันทร์เจ้าเจ็บปวดทั้งร่างกายและจิตใจจนป่วยเป็นโรคซึมเศร้า จึงตัดสินใจแยกทางได้ปีกว่าแล้ว ในวันหนึ่ง..สามีก็กลับมาหาเธอในวันที่เลิกกินยาคุมกำเนิดไปแล้ว แล้วจากไปโดยทิ้งปัญหาไว้ หลังจากพบว่าตั้งครรภ์ ก็ส่งผลให้โรคซึมเศร้าของเธอรุนแรงขึ้น จันทร์เจ้าคิดสั้น ไม่อยากมีชีวิตอยู่...

ถึงเวลาแล้วที่ทุกคนควรจะเข้าใจว่า ผู้หญิงสามารถรับบริการทำแท้งได้โดยไม่ถือเป็นความผิดบุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุขที่เคารพรัก วินาทีที่คุณปฏิเสธคนไข้ท้องไม่พร้อมโดยไม่แนะนำอะไร นอกจากให้เธอไปฝากครรภ์ เธอจะไม่พึ่งระบบที่ปลอดภัยอีกต่อไป แต่เธอจะไปเสาะหาที่ทำแท้งเถื่อนแทน และอีกไม่กี่วันเธอก็จะกลับมาหาคุณอยู่ดี ด้วยภาวะแทรกซ้อนจากการไปทำแท้งเถื่อน “วินาทีที่หญิงติดเชื้อมาโรงพยาบาล แล้วคุณสงสัยว่าจากการทำแท้ง หญิงคนนั้นจะไม่ใช่คนดีอีกต่อไป แต่เธอจะกลายเป็นอาชญากร" ที่คุณพร้อมจะลดทอนคุณค่าความเป็นมนุษย์ด้วยสายตาและคำพูด "ถ้าคุณผลักไสเธอออกจากระบบบริการสุขภาพ..ประตูทำแท้งเถื่อนจะเปิดรับเธอทันที" เรื่องทำแท้ง เราควรเดินออกมาจากวังวนของทัศนคติได้แล้ว หากพูดกันแต่เรื่องความเชื่อ ความผิดบาป การช่วยเหลือหญิงท้องไม่พร้อมจะไปไม่ถึงไหน และไม่มีทางที่จะเป็นบริการสุขภาพได้ เราอยู่ในสังคมที่หลากหลายความคิด และเคารพความต่าง แต่เราลืมให้ค่าของสิทธิหญิงท้องไม่พร้อมไหม ? เพราะอะไรเราถึงไม่พูดถึงข้อกฎหมาย ทั้งประมวลกฎหมายอาญามาตรา 301-305 และข้อบังคับแพทยสภาว่าการยุติการตั้งครรภ์ทางการแพทย์ ความเชื่อความรู้สึกของคนทำงานจะใหญ่กว่าข้อกฎหมายที่บังคับใช้ไม่ได้ ทุกวันนี้ หากมีผู้หญิงที่ทำแท้งมารักษาที่โรงพยาบาล จะมีการบันทึกในประวัติการรักษาว่า...